काठमाडौँ — रुसी सेनामा भर्ती भई युक्रेनसँगको युद्धमा परेर थप ४ जना नेपालीको मृत्यु भएको छ । पछिल्लो पटक मृत्यु हुने चार नेपालीहरुमा विमल लिम्बु, बिक्रम चौधरी, डोमबहादुर आले र सुवास थापा हुन् । योसँगै रुसी सेनामा भर्ती भएर युक्रेनसँगको युद्धमा मर्ने नेपालीको संख्या ४० पुगेको छ । परराष्ट्र स्रोतका अनुसार भदौ १४ सम्म ४० जनाको मृत्यु भएको हो । असार १० सम्मको तथ्यांक अनुसार मृत्यु हुनेको संख्या ३४ थियो । त्यसपछि थप दुई जना संजोग आचार्य र नवीन शाहीको मृत्यु भएको थियो । त्यसपछि थप चार जनाको मृत्यु भएको हो ।
‘उनीहरुको घर कहाँ हो भन्ने बारेमा भने अझै पत्ता लागिसकेको छैन । व्यक्तिमात्र पत्ता लागेको छ । उनीहरुको घर पत्ता लगाउन सकिएको छैन,’ परराष्ट्र स्रोतले भन्यो,‘हामी सम्बन्धित निकायहरुसँग सोधपुछ गरेर काम गरिरहेका छौं ।’ हालसम्म रुस–युक्रेन युद्धमा रुसी सैनिक बनेर भाग लिएका ७ जना नेपालीको नाम खुले पनि उनीहरुको जिल्ला पत्ता लाग्न सकेको छैन । सन् २०२२ फेब्रुअरी २४ का दिन रुसले युक्रेनमाथि आक्रमण गरेपछि सुरु भएको युद्धमा रुसले गैरकानुनी रूपमा नेपालीलाई सम्झौता गर्दै भर्ती गरिरहेको छ । परराष्ट्र मन्त्रालयले रुस–युक्रेनको युद्धमा परेर मृत्यु हुने नेपालीको बारेमा सुरुवातमा प्रेस विज्ञप्ति नै निकालेर जानकारी दिएपनि पछिल्लो समय मृत्यु हुनेहरु सबैको नामावली सार्वजनिक गरेको छैन । रुस मामिलामा परराष्ट्र मन्त्रालयले कुनै पनि जानकारी दिन छाडेको छ । मस्कोस्थित नेपाली दूतावासले पनि परराष्ट्र मन्त्रालयको निर्देशनपछि नेपालीहरुको सम्बन्धमा सूचना प्रवाह गर्न छाडेको छ । दूतावासका कर्मचारीहरु प्रेससँग सम्पर्कमै आउन चाहदैनन् ।
अर्कोतर्फ रुसबाट १७४ जना नेपाली सकुशल घर फर्किएका छन् । परराष्ट्र मन्त्रालय र दूतावासको सहकार्यमा उनीहरुलाई घर फर्काइएको हो । नेपाल सरकारद्वारा पटक–पटक रुससँग कुटनीति संवाद गर्दै नेपालीहरुको विषयमा चासो राख्दै आइरहेको छ । तर रुसको परराष्ट्र मन्त्रालयद्धारा रक्षा मन्त्रालयलाई देखाउदै जवाफ दिन आलटाल गरिरहन्छ । परराष्ट्रमन्त्री आरजु राणा देउवाले गत साता नेपालका लागि रुसी राजदूत एलेक्सी नोभिकभले रुसी सेनामा नेपालीहरु भर्ती सम्बन्धमा बोलाएर सोधपुछ गरेका थिइन् । उक्त अवसरमा राणाले रुसी सेनामा कति नेपाली छन्, मृत्यु हुनेको क्षतिपूर्ति, नेपालीहरुलाई फिर्ता पठाउने, नेपालीको शवलाई नेपालमा ल्याउने लगायतका विषयमा कुरा गरेकी थिइन् ।
परराष्ट्र स्रोतका अनुसार जवाफमा राजदूत नोभिकभले अहिले आफ्नो मुलुकमा युद्ध चलिरहेको र त्यस विषयमा आफ्नो विदेशमन्त्रालय नभई रक्षा मन्त्रालयले हेरिरहेको जवाफ दिएका थिए । ‘हामीले नेपालीहरुको सम्बन्धमा चासो राखेर कुरा गयौं । तर रुसी पक्षबाट अहिले युद्ध भइरहेको र रक्षा मन्त्रालयले हेरिरहेको भन्ने जवाफ आयो,’ कान्तिपुरसँग परराष्ट्रमन्त्री राणाले भनिन्,‘तर पनि हामीले कुटनीतिक पहलमार्फत लगातार रुपमा नेपालीहरुलाई फर्काउनको लागि कोशिस गरिरहेका छौं । उनीहरुलाई क्षतिपूर्तिको लागि पनि काम गरिरहेका छौं ।’
राणामात्र होइन, यस अघिका दुई परराष्ट्रमन्त्रीहरु एनपी साउद र नारायणकाजी श्रेष्ठले पनि रुससँग कूटनीतिक पहल गरेर नेपालीहरुलाई फर्काउन र क्षतिपूर्ति पाउनको लागि लगातार रुपमा कोसिस गरेका थिए ।त्यसका बाबजुद पनि रुसले नेपाली पक्षको कुरा सुनेन । पूर्वपरराष्ट्रमन्त्री श्रेष्ठले असारमा इरानको राजधानी तेहरानमा सम्पन्न भएको एसिया सहयोग संवाद (एडीसी) मा रुसी उपविदेशमन्त्री रुडेन्को आन्रेय यूरेविचसँग साइडलाइनमा भेटवार्ता गर्दा रुसी सेनामा भर्ती नेपालीहरुको अवस्था बारेमा छलफल गरेका थिए ।
श्रेष्ठले युद्धमा मृत्यु भएका नेपालीको शव नेपाल पठाइदिन, युद्धमा मृत्यु हुने नेपालीका परिवारलाई क्षतिपूर्ति उपलब्ध गराइदिन, घाइते भएका र रुसी सेनामा भर्ना भएकालाई फिर्ता पठाइदिन, नेपालीलाई रुसी सेनामा भर्ती नगर्न, रुसी सेनामा भर्ती भएका नेपालीको संख्या नेपाल सरकारलाई जानकारी दिन तथा रुसी सेनामा भर्ती भएर युक्रेनी सेनाको कब्जामा परेकाको जानकारी दिन अनुरोध गरेका थिए ।
रुसी उपविदेशमन्त्री युरेविचले आफू मस्को फर्केपछि राजदूत मिलन तुलाधरलाई आफ्नो कार्यालयमा पठाउन र आवश्यक सहयोग गर्ने प्रतिबद्धता जनाएका थिए । तर त्यस बारेमा के भयो भन्ने बारेमा अहिलेसम्म कुनै घटना बाहिर आएको छैन । श्रेष्ठले यस अघि पनि गत फागुन २४ मा रुसी विदेशमन्त्री सर्गेई लाभ्रोभसँग काठमाडौंबाट टेलिफोनमा संवाद गरे र नेपालीहरुलाई रुसी सेनामा भर्ना गरेको विषयमा कुरा उठाए । लाभ्रोभले पनि नेपालमा रहेको रुसी राजदूत नोभिकभले जस्तै रुसमा अहिले युद्ध भइरहेको र उक्त विषय रक्षा मन्त्रालयले हेर्ने भन्दै पन्छिएका थिए । उनले त्यस विषयमा रक्षा मन्त्रालयसँग कुराकानी गर्ने प्रतिबद्धता भने गरेका थिए ।
युक्रेनको कब्जामा ७ नेपाली
रुसी सेनामा भर्ती भई अहिले ७ नेपाली युक्रेनी सेनाको कब्जामा छन् । यसरी कब्जामा परेका नेपालीमा बर्दियाका विवेक खत्री, काभ्रेका सिद्धार्थ ढकाल, मोरङका विकास राई, रोल्पाका प्रतीक पुन, चितवनका सुजन सुवेदी, मकवानपुरका ईश्वर लामिछाने र मदन दाहाल (जिल्ला खुलेको छैन) छन् । उनीहरूलाई नेपाल सरकारले रुसी सरकारसँग सहकार्य गरेर छुटाउने प्रयास गरे पनि हालसम्म उक्त पहल सफल हुन सकेको छैन । साथै, यसै महिना राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले जेनेभा र जर्मनीको भ्रमण गर्दा जर्मनीका राष्ट्रपतिसामु नेपालीहरुलाई युक्रेनी सेनाको कब्जाबाट उठाउनको लागि पहल गरेका थिए । बर्लिनस्थित नेपाली दूतावासले पनि युक्रेन सरकारसँग नेपालीहरुलाई छाडिदिनको लागि आग्रह गरिरहेको छ । अर्कोतर्फ बर्लिनस्थित नेपाली दूतावासले पनि युक्रेन सरकारसँग सहकार्य गरेर छुटाउने पहल गररहेको छ । तर उक्त पहल सफल हुन सकेको छैन ।
रुसी सेनामा भर्ती भएर ज्यान गुमाउने ४० नेपालीको नामावली
१. राजकुमार रोका–दोलखा
२. सुक्रबहादुर तामाङ–काठमाडौं
३. भरतबहादुर शाह–काठमाडौं
४. देवन राई–कास्की
५. प्रितम कार्की–स्याङ्जा
६. गंगराज मोक्तान–इलाम
७. रुपक कार्की–कपिलवस्तु
८. सन्दीप थपलिया–गोरखा
९. कुन्दनसिंह नगाल–दार्चुला
१०. हरिप्रसाद अर्याल–स्याङ्जा
११. राजकुमार गिरी–धादिङ
१२.धनसिंह पुन–रोल्पा
१३. पूर्णबहादुर गुरुङ–धादिङ
१४. सुन्दर मुक्तान–रसुवा
१५. गंगाराम अधिकारी–झापा
१६. पदमबहादुर घिमिरे–उदयपुर
१७. सन्जय केसी–बाँके
१८. नबीन शाही–जाजरकोट
१९. जितबहादुर विक–वाग्लुङ
२०. अनितकुमार साह–महोत्तरी
२१.खगेन्द्र राईका मगर–धनकुटा
२२. बिरवल राई–संखुवासभा
२३. बलराम गुरुङ–रुकुम
२४. तेजबहादुर शाही–दैलेख
२५. सुरेन्द्र राना– जुम्ला
२६. लालबहादुर बुढा–रुपन्देही
२७. राजु थारु–
२८. फुर्वा शेर्पा–दोलखा
२९. सुरज विक–स्याङ्जा
३०. नेत्रबहादुर घर्ती– धादिङ
३१. शंकर दमाई–गुल्मी
३२. साजन गुरुङ–लमजुङ
३३. शान्त बहादुर भोलान– सिन्धुली
३४. घनश्याम परियार
३५. संजोक आचार्य
३६. नवीन शाही
३७. विमल लिम्बु
३८.बिक्रम चौधरी
३९.डोमबहादुर आले
४०. सुवास थापा
युक्रेनी सेनाको कब्जामा ७ नेपालीहरु
१. विवेक खत्री–बर्दिया
२. सिद्धार्थ ढकाल–काभ्रे
३. विकास राई–मोरङ
४. प्रतीक पुन–रोल्पा
५. सुजन सुवेदी–चितवन
६. ईश्वर लामिछाने– गोरखा
७. मदन दाहाल (जिल्ला खुलेको छैन)
